𝐂𝐡𝐢𝐞̂̀𝐮 11/3/2024, 𝐧𝐡𝐢𝐞̂̀𝐮 𝐭𝐚̀𝐢 𝐤𝐡𝐨𝐚̉𝐧 𝐅𝐚𝐜𝐞𝐛𝐨𝐨𝐤 đ𝐚̆𝐧𝐠 𝐚̉𝐧𝐡 𝐭𝐫𝐞̂𝐧 𝐇𝐨̂̀ 𝐓𝐚̂𝐲 𝐱𝐮𝐚̂́𝐭 𝐡𝐢𝐞̣̂𝐧 𝟐 𝐦𝐚̣̆𝐭 𝐭𝐫𝐨̛̀𝐢 𝐥𝐚̀𝐦 𝐧𝐡𝐢𝐞̂̀𝐮 𝐧𝐠𝐮̛𝐨̛̀𝐢 𝐱𝐨̂𝐧 𝐱𝐚𝐨, 𝐜𝐡𝐢̉ 𝐭𝐢𝐞̂́𝐜 𝐥𝐚̀ 𝐜𝐚́𝐜 𝐛𝐮̛́𝐜 𝐚̉𝐧𝐡 𝐜𝐡𝐮̣𝐩 𝐱𝐚̂́𝐮 𝐪𝐮𝐚́.
Vậy hiện tượng hai mặt trời là thế nào?
Tương truyền, ngày xửa ngày xưa trên trời có 10 mặt trời, con người không chịu nổi ánh nắng. Lúc này, một người tên là Hậu Nghệ đã đứng lên dùng mũi tên bắn hạ chín mặt trời, chỉ để lại một mặt trời, khôi phục lại sự sống cho thế giới.
Vào thời điểm đó, vua Hạ vừa mất, con trai cả là Thái Khang lên thay. Thái Khang ham chơi bời, thích săn bắn, không quan tâm đến chính sự. Hậu Nghệ thường đi theo phục vụ Thái Khang. Thấy Thái Khang bỏ triều chính, Hậu Nghệ quyết định tạo phản, cướp ngôi nhà Hạ để trở thành vua nước Hữu Cùng.
Tất nhiên, đây chỉ là một câu chuyện thần thoại, bởi không thể nào có 10 mặt trời cùng xuất hiện trên bầu trời được. Nhưng trong xã hội phong kiến cổ xưa, mỗi khi trên bầu trời xuất hiện hình ảnh hai mặt trời trở lên, thì vua chúa sẽ nghĩ ngay đến câu chuyện Hậu Nghệ cướp ngôi, nên quá sợ hãi mà mang tể tướng ra chém đầu.
Bỏ qua câu chuyện thần thoại này, để tôi giải thích hiện tượng kì diệu “hai mặt trời”, thậm chí nhiều hơn, thực tế đã xảy ra ở một số nơi.
Ví dụ như, vào ngày 14 tháng 2 năm 2020, trên bầu trời Mông Cổ xuất hiện tổng cộng 9 mặt trời đẹp lung linh, có lẽ đây là trường hợp xuất hiện nhiều mặt trời nhất từ trước tới nay, ngoại trừ 10 mặt trời ở thời nhà Hạ.
Cũng không có điều gì bí ẩn.
Đây là một hiện tượng quang học khí quyển kì diệu, kiến thức vật lí phổ thông chúng ta gọi là “sundog”, thuật ngữ khoa học là “heliotrope”, tôi dịch tiếng Việt có tí chữ nghĩa thì là “ảo nhật”, dịch thuần Việt là “mặt trời giả”, dịch liêu trai một chút là “bóng ma mặt trời”.
Bạn đọc có cách dịch nào hay hơn không?
Hiện tượng ảo nhật thường xảy ra vào khoảng 5 – 6 giờ sáng, ít hơn vào khoảng 9 giờ sáng, thỉnh thoảng xảy ra vào buổi chiều nhập nhoạng tối. Thời gian tồn tại ảo nhật không kéo dài quá lâu, dao động từ vài phút đến hàng chục phút, vì những đám mây trên bầu trời di chuyển rất nhanh. Ngay khi đám mây tạo nên ảo nhật di chuyển đi, thì hiện tượng ảo nhật cũng biến mất, chúng ta sẽ không thể nhìn thấy cảnh tượng này nữa.
Vậy ảo nhật được hình thành như thế nào?
Trước tiên, mọi người hãy nhớ lại khái niệm về mây ti, một loại mây có tên khoa học là Cirrus, nghĩa là tua cuốn. Đó là những dải mây mỏng chồng lên nhau, tương tự như mái tóc xoăn, hay búi lông bù xù. Cũng vì đặc điểm này, mà người Anh gọi mây ti là “mare’s tai”, có nghĩa là túm lông đuôi con ngựa cái.
Mây ti được hình thành khi hơi nước đóng băng thành các tinh thể nước đá, tại các cao độ trên 8.000 mét, do độ ẩm khá thấp tại các cao độ lớn nên chúng có xu hướng là rất mỏng. Nếu không có phong thiết, hình dạng của mây có thể dạng thẳng, xếp chồng lên nhau như trang sách nên còn gọi là mây quyển. Trường hợp có phong thiết, mây xuất hiện dưới dạng móc cong hay dấu phẩy, hay một mớ lộn xộn, tạo thành hình đám tóc, búi lông bù xù.
Như vậy, mây ti bản chất là nước đóng băng, tạo thành những lăng kính hoặc tấm gương, hiện tượng khúc xạ và phản chiếu đã tạo ra những hình ảnh của mặt trời khác nhau.
Khi mây ti gặp mây vũ tích, các đám mây vũ tích mang theo một lượng điện tích và điện trường lớn, sẽ làm thay đổi hướng băng của mây ti, từ đó tạo nên những vầng hào quang rất kì ảo.
Ví dụ 3 mặt trời xuất hiện ở Thuỵ Điển.
Những trường hợp hình ảnh mặt trời là số lẻ, thì chỉ mặt trời ở giữa là thật, còn lại các mặt trời hai bên đều ảnh ảo do khúc xạ ánh sáng tạo ra chứ không phải thật.
Hãy nhớ chỉ có tôi là thật!
Mây ti thì nhiều, nhưng ảo nhật lại rất hiếm, là bởi điều kiện để xảy ra hiện tượng này rất khắt khe. Cụ thể, để có nhiều hình ảnh mặt trời, thì điều kiện thứ nhất là phải có mây ti tầng, thứ hai là lớp mây phải mỏng và khả năng truyền ánh sáng tốt. Còn một điểm rất quan trọng nữa, đó là góc giữa mặt trời, tinh thể băng của mây ti và người quan sát phải phù hợp với nhau, chỉ một sai lệch nhỏ sẽ chẳng thấy gì.
𝐍𝐚̆𝐦 𝟐𝟎𝟐𝟑 𝐧𝐨́𝐧𝐠 𝐧𝐡𝐚̂́𝐭 𝐭𝐫𝐨𝐧𝐠 𝐥𝐢̣𝐜𝐡 𝐬𝐮̛̉.
Vào ngày 30 tháng 11 năm 2023, Tổ chức Khí tượng Thế giới công bố năm 2023 là năm nóng nhất trong lịch sử loài người, nhiệt độ trung bình cao hơn khoảng 1,4 độ C so với mức cơ bản thời tiền công nghiệp (1850-1900). Tình trạng nóng do hiện tượng El Niño xuất hiện hồi đầu năm 2023. Theo quan sát của tôi, năm 2023 ít bão hơn, mùa đông vừa qua ở nước ta nhìn chung ấm áp dưới nền El Niño, nhưng các đợt không khí lạnh diễn ra thường xuyên hơn và kéo dài ngày hơn những năm trước, đồng nghĩa với việc sự biến động của nhiệt độ lạnh và ấm rõ ràng hơn.
El Niño là hiện tượng khí hậu do nhiệt độ nước biển cao bất thường ở vùng xích đạo trung tâm và phía đông Thái Bình Dương. Khi El Niño xảy ra, tức là mặt biển ấm bất thường sẽ liên tục giải phóng nhiều nhiệt hơn vào bầu khí quyển, làm cho các dòng hoàn lưu Walker và Hadley bị ảnh hưởng nhiều nhất. Phản ứng của mô hình tuần hoàn khí quyển gây ra phản ứng dây chuyền giống như domino. Các kiểu khí hậu địa phương quanh xích đạo và khắp Vành đai Thái Bình Dương sẽ thay đổi tương ứng, thậm chí tỏa ra các vùng có vĩ độ trung bình và cao, cuối cùng gây ra những dị thường về khí hậu toàn cầu, bao gồm các hiện tượng thời tiết cực đoan như sóng nhiệt ở nhiệt độ cao, hạn hán, lũ lụt, bão và mưa lớn. Vì vậy, El Niño còn được mệnh danh là tác nhân tạo ra thời tiết cực đoan.
𝐍𝐚̆𝐦 𝟐𝟎𝟐𝟒 𝐭𝐡𝐨̛̀𝐢 𝐭𝐢𝐞̂́𝐭 𝐜𝐨̀𝐧 𝐜𝐮̛̣𝐜 đ𝐨𝐚𝐧 𝐡𝐨̛𝐧 𝐧𝐮̛̃𝐚.
Về hiện tượng khí hậu “nóng lạnh” này, theo tôi, năm 2024 là hậu El Niño, thời tiết cực đoan sẽ diễn ra rõ ràng hơn so với năm 2023.
Hiện nay đang là mùa xuân.
Nhà thơ Đỗ Phủ từng viết: “Tri nhật giang sơn lệ – Xuân phong hoa thảo hương”, nghĩa là “Sông núi chiều muộn đẹp – Gió xuân thơm cỏ hoa”. Mùa xuân là dấu hiệu của một năm mới và là khởi đầu mới cho sự hồi phục của vạn vật. Mùa xuân ấm áp, hoa nở, bầu trời trong xanh, đó là mùa xuân trong thơ văn, chúng ta luôn diễn tả bằng những từ ngữ đẹp đẽ nhất. Nhưng trong mắt người hành nghề y thì không phải như vậy, ít nhất vẫn có một chút không vui. Ví dụ, những ngày qua đi tới đâu tôi cũng gặp những người bị ho khan, cảm cúm.
Tại sao lại như vậy?
Mọi người hãy quan sát những ngày sau Tết Nguyên đán, miền Bắc liên tục rét kéo dài, độ ẩm không khí cao nên rét buốt căm căm. Đây chính là hiện tượng thời tiết cực đoạn, cũng vì thế, Hồ Tây mới xuất hiện 2 mặt trời.
Đến giờ tôi có thể khẳng định rằng, mùa xuân năm nay quá lạnh và quá ẩm, nhiệt độ liên tục thay đổi, chênh lệch nhiệt độ giữa giữa sáng, trưa, chiều, tối và đêm là rất lớn, dễ dẫn đến suy giảm khả năng miễn dịch của con người. Hơn nữa, độ ẩm không khí vào mùa xuân năm nay khá cao, tạo điều kiện cho virus và vi khuẩn phát triển, dễ lây lan, dễ mắc viêm nhiễm đường hô hấp và cảm cúm.
Tôi muốn nhắc nhở hai nhóm người cần giữ gìn: Nhóm thứ nhất, là những người cứ vào mùa xuân tiếp xúc với phấn hoa, sẽ gây kích ứng đường hô hấp, dẫn đến ho khan. Nhóm thứ hai, những ngày thời tiết thay đổi, niêm mạc đường hô hấp bị kích thích bởi không khí lạnh, gây khó chịu ở đường hô hấp và dẫn đến triệu chứng ho khan. Cả hai nhóm này đều liên quan đến dị ứng. Ngoài ra, những người mắc các bệnh hô hấp mãn tính như bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, viêm phế quản mãn tính, giãn phế quản, v.v… cũng rất cần chú ý. Nếu triệu chứng ho trầm trọng, ho nặng tiếng, ho có đờm, cả đêm không ngủ được hoặc tức ngực rất nặng, hãy nhớ đến bệnh viện càng sớm càng tốt.
Trong những ngày thay đổi thời tiết, sáng và tối có sự chênh lệch nhiệt độ lớn, nhớ chú ý giữ ấm, cẩn thận kẻo bị cảm lạnh. Tăng cường tập thể dục thường xuyên hơn để nâng cao khả năng miễn dịch, uống nhiều nước, tắm nắng, rửa tay thường xuyên, tránh những giọt bắn của người khác bằng thói quen giữ khoảng cách hoặc đeo khẩu trang.
Trong nhà nên mở cửa sổ thường xuyên hàng ngày để thông gió, giữ cho không khí trong nhà luôn trong lành, tránh sự sinh sản của vi khuẩn, virus và các mầm bệnh khác. Ngoài ra, hãy chú ý giữ gìn môi trường trong nhà sạch sẽ, vệ sinh và thường xuyên dọn dẹp bụi bẩn, rác thải…
𝐋𝐨̛̀𝐢 𝐧𝐡𝐚̆́𝐧 𝐜𝐮̉𝐚 𝐭𝐨̂𝐢!
Mặc dù thời tiết năm nay sẽ rất cực đoan, mùa xuân này viêm đường hô hấp sẽ phổ biến hơn, các bệnh khác và mùa khác cũng vậy, nhưng chỉ cần chúng ta thực hiện các biện pháp phòng ngừa khoa học và hiệu quả, chúng ta có thể giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh. Để phục vụ mọi người được tốt hơn, tôi đã quyết định lập một kênh Youtube “BS. TRẦN VĂN PHÚC Official”, nhằm mục đích hướng dẫn mọi người cách chăm sóc bản thân, giữ gìn sức khoẻ, hiểu căn nguyên gây bệnh, cách phòng chống bệnh tật./.
