𝗕𝘂𝗼̂̉𝗶 𝗰𝗵𝗶𝗲̂̀𝘂 𝗻𝗴𝗮̀𝘆 𝟭𝟯 𝘁𝗵𝗮́𝗻𝗴 𝟳 𝗻𝗮̆𝗺 𝟮𝟬𝟮𝟮, 𝘁𝗿𝗲̂𝗻 𝗾𝘂𝗮́𝗻 𝗯𝗶𝗮 𝗵𝗼̛𝗶 𝘃𝗶̉𝗮 𝗵𝗲̀ 𝗼̛̉ 𝗛𝗮̀ 𝗡𝗼̣̂𝗶, 𝗰𝗼́ 𝗺𝗼̣̂𝘁 𝗻𝗴𝘂̛𝗼̛̀𝗶 𝗠𝘆̃, 𝗺𝗼̣̂𝘁 𝗻𝗴𝘂̛𝗼̛̀𝗶 𝗡𝗵𝗮̣̂𝘁 𝗕𝗮̉𝗻, 𝗺𝗼̣̂𝘁 𝗻𝗴𝘂̛𝗼̛̀𝗶 𝗛𝗮̀𝗻 𝗤𝘂𝗼̂́𝗰 𝘃𝗮̀ 𝗺𝗼̣̂𝘁 𝗻𝗴𝘂̛𝗼̛̀𝗶 𝗦𝗿𝗶 𝗟𝗮𝗻𝗸𝗮 𝘁𝗶̀𝗻𝗵 𝗰𝗼̛̀ 𝗻𝗴𝗼̂̀𝗶 𝘂𝗼̂́𝗻𝗴 𝗯𝗶𝗮 𝗵𝗼̛𝗶 𝗰𝘂̀𝗻𝗴 𝗻𝗵𝗮𝘂.
Câu chuyện ở quán bia hơi
Để tìm chút bình yên giữa một thế giới dân tuý và hỗn loạn, bốn người đàn ông nước ngoài đã tìm đến Hà Nội, trong lúc dạo bước qua những con hẻm nhỏ của phố Nhà Thờ, họ bất ngờ gặp một bức tượng Phật tuyệt đẹp, được xem là tứ bảo quốc ở Hà Nội. Bước qua khoảng sân yên tĩnh của Chùa Bà Đá, bốn khách du lịch được chiêm ngưỡng Nhà thờ Thánh Giuse được xây dựng từ năm 1886, đến nay công trình kiến trúc ấy vẫn hiên ngang đứng vững như một lời nhắc nhở về thời kì thuộc địa Pháp ở Việt Nam. Cả bốn vị khách đều trầm trồ với những hoạ tiết tân Gothic táo bạo của nhà thờ, nó tạo ấn tượng mạnh mẽ trên những ngôi nhà và đường phố cổ kính xung quanh.
Dù đến nơi đâu của 36 phố phường, bốn vị khách đều bị mê hoặc bởi những ngôi nhà metro đặc trưng của phố cổ Hà Nội, những kiến trúc nhà hình ống này có mặt tiền hẹp nhưng được xây dựng cao và sâu, với khoảng sân khá rộng để đón nhiều ánh sáng. Một điều thú vị của Hà Nội cổ kính, đó là những toà chung cư mang phong cách Liên Xô đứng hiên ngang dọc theo phố Hàng Điếu, hay e ấp như cô gái Nga thấp thoáng ẩn hiện trên những con phố khác chạy thẳng ra phố cà phê đường tàu, nơi có vô số khách du lịch nước ngoài đổ xô đến chụp ảnh với phông nền đầy màu sắc.
Bốn vị khách rất thích đi vòng quanh Hồ Hoàn Kiếm, dĩ nhiên rồi, hồ nước xanh biếc giữa thủ đô này đặc biệt trở nên quyến rũ vào sáng sớm và chiều tối. Vào những giờ trước khi mặt trời mọc, người Hà Nội tụ tập trên bờ hồ rợp bóng cây để tập Thái Cực Quyền, chạy bộ thư giãn. Vào buổi chiều tối, Hồ Hoàn Kiếm là địa điểm lí tưởng để ngắm người qua lại, những cô gái Hà Nội vô cùng xinh đẹp, người dân tụ tập cùng tận hưởng các hoạt động ngoài trời, khách du lịch tản bộ quanh bờ hồ và chiêm ngưỡng cầu Thê Húc đỏ nổi tiếng, chiêm ngưỡng đền Ngọc Sơn và Tháp Rùa biểu tượng, nếu hứng thú khách du lịch có thể tham gia rất nhiều các trò chơi dân gian.
Phải dành thời gian khám phá và tìm hiểu, thì bốn vị khách mới hiểu phố cổ ở Hà Nội có 36 phố phường, được đặt tên theo 36 ngành nghề thủ công truyền thống, nơi cung cấp hàng hoá tinh xảo cho hoàng gia và người dân ở kinh thành Thăng Long. Phố Hàng Bạc là nơi sản xuất tiền, chế tác đồ trang sức cho cung điện hoàng gia, hiện nay trên con phố này vẫn còn giữ nguyên các cửa hàng trang sức và quầy đổi tiền. Hàng Mã là nơi người dân thủ đô tới mua các vật phẩm cúng tế và trang trí trong lễ hội. Phố Hàng Gai chỉ dài 253 mét, đây là phố bán tơ lụa với những bộ quần áo nổi tiếng nhất được bày bán, tên phố được đặt theo loại thuốc nhuộm dùng để nhuộm hồng cả con phố. Lãn Ông là con phố thơm ngát với các loại thảo dược truyền thống. Đối với người Hà Nội, phố cổ là nơi chứa đựng đầy cảm xúc, thứ cảm xúc chỉ có thể cảm nhận từ rất sâu trong tâm hồn.
Cuối buổi chiều ngày 13 tháng 7 năm 2022, hôm ấy là thứ Tư, bốn người đàn ông ngoại quốc dừng chân trên quán bia hơi vỉa hè bên cổng Ô Quan Chưởng. Đây là cổng duy nhất trên tường thành, nơi từng bảo vệ khu vực xung quanh thành Thăng Long. Cổng này được xây dựng vào năm 1749, về sau đặt theo tên của một vị quan sĩ Chưởng Cơ, người đã thể hiện lòng dũng cảm phi thường để bảo vệ cổng và kinh thành Thăng Long khỏi sự tấn công của thực dân Pháp vào năm 1873. Ngày nay, cổng là một di tích quan trọng, là biểu tượng cho tinh thần bất khuất của người dân Việt Nam, cũng là nơi uống bia hơi nổi tiếng của đồng bào thủ đô.
Cũng giống những quán bia hơi khác ở Hà Nội, bia hơi Ô Quan Chưởng tràn ra vỉa hè, len lỏi qua dòng ô tô xe máy trên những con phố hẹp.Mùi thơm của bia hơi trộn với mù thức ăn đường phố, hoà lẫn vào mùi hoa xấu tháng Bảy thoang thoảng, có cả hương hoa sen Hồ Tây bán dạo cùng hoa quỳ giả sen từ dưới Hưng Yên, đương nhiên có thêm mùi đậm đặc của xăng và mùi dầu toả ra từ những ống xả của động cơ đốt trong. Uống bia hơi Hà Nội trong cái khung cảnh ấy, khách du lịch mới cảm nhận hết được cái lo lắng của giao thông không định vị, mới tận hưởng được hết cảnh quan phố phường thủ đô, nơi đẹp nên thơ có một không hai trên thế giới hỗn độn này.
Sau tuần bia đầu tiên thì 4 vị khách bắt đầu trò chuyện.
Người đàn ông Nhật Bản lên tiếng trước: “Các anh có biết không? Cựu thủ tướng của chúng tôi vừa bị z-iết chết bằng một khẩu súng tự chế.”
Người đàn ông Mỹ sửng sốt: “Cái gì? Mỗi ngày nước Mỹ chúng tôi có hơn 200 vụ bắn nhau, hơn 125 người Mỹ sẽ bị mất mạng, vậy những khẩu súng bắn nhau ấy đều phải tự chế sao?”
Người đàn ông Hàn Quốc ngạc nhiên: “Cái gì? Nguyên thủ quốc gia nước bạn không phải ở trong tù sao?”
Người đàn ông Sri Lanka ngỡ ngàng: “Cái gì? Đất nước các anh vẫn còn nguyên thủ quốc gia à?”
Năm 2022 là một năm thật phi thường.
Bóng đen Đại dịch COVID-19 vẫn chưa tan, thì đầu năm Putin chính thức phát động cuộc chiến Nga – Ukraine, đến giữa năm cựu Thủ tướng Nhật Bản Sinro Abe bị bắn-chết, ngay sau đó là đảo quốc Sri Lanka đã trải qua những biến động mạnh mẽ.
Sri Lanka là một quốc đảo thuộc Nam Á.
Nơi đây còn được gọi là “Nước mắt của Ấn Độ Dương” vì hình dạng giống như giọt nước mắt. Tuy nhiên, lần này, Nước mắt Ấn Độ Dương thực sự đã rơi nước mắt. Sáng sớm ngày 13 tháng 7 năm 2022, Tổng thống Gotabaya Rajapaksa đã leo lên một chiếc máy bay quân sự bỏ trốn, chấm dứt 32 tháng làm tổng thống tại nơi ẩn náu ở Singapore. Kể từ giờ phút ấy, Sri Lanka chính thức bị phá sản, quốc gia từng có thu nhập rất cao ở Nam Á này đã bị hạ bậc xuống thành quốc gia có thu nhập thấp.
Nguyên nhân chính là vì thiếu xăng dầu.
Sri Lanka rất giàu tài nguyên như đá quý và trà, cảnh quan lại vô cùng tươi đẹp, nguồn thu nhập từ du lịch với con số ngoại tệ đạt khổng lồ hàng năm. Có thể nói đây là một quốc gia có tiềm năng phát triển. Vì vậy, ngay cả khi không có ngành công nghiệp, chỉ cần thời tiết tốt, Sri Lanka vẫn có thể sống rất tốt.
Nó tốt thế nào?
Thời điểm Gotabaya từ bỏ quốc tịch Mỹ để trở về nắm giữ quyền tổng thống, đó là năm 2019, tỉ lệ sở hữu ô tô của Sri Lanka đứng đầu Nam Á, với 157 xe/1000 người, vượt xa Ấn Độ 50 xe/1000 người và chỉ thấp hơn một chút so với Trung Quốc 179 xe/1000 người.
Lái xe ô tô nhiều thì cuộc sống tốt!
Nhưng Sri Lanka không đủ xăng, quốc gia này phải nhập khẩu hoàn toàn dầu mỏ, mặc dù có một số mỏ dầu được phát hiện ngoài khơi nhưng chưa thể khai thác. Mỗi năm Sri Lanca phải chi hàng tỉ đô la để mua xăng dầu. Vì ô tô và xe máy quá nhiều, nên lượng dầu dự trữ quốc gia của Sri Lanka chỉ đủ dùng trong ba tuần, an ninh năng lượng của quốc gia này đã phạm phải sai lầm chết người.
Năm 2021, trước nguy cơ xảy ra cuộc chiến Nga – Ukraine, giá dầu tăng vọt, dự trữ ngoại hối của Sri Lanka nhanh chóng cạn kiệt. Công ti Dầu khí Quốc gia Sri Lanka không thể xoay đâu ra đô la để mua dầu. Hình ảnh đất nước Sri Lanka lúc bấy giờ là, ở khắp mọi nơi có hàng dài người xếp hàng chờ mua xăng chạy ô tô và mua khí gas về nấu cơm. Sự hỗn loạn xảy ra sau đó. Hơn 30 người đã thiệt mạng vì tranh nhau mua xăng. Việc người dân tự thay đổi công thức khí dầu mỏ hóa lỏng (LPG) để kiếm thêm lợi nhuận đã khiến hàng chục người tử vong do xảy ra gần 730 vụ nổ bếp ga gia đình. Đã có những lần cắt điện kéo dài, nguyên nhân là do các nhà máy nhiệt điện chạy bằng xăng dầu, nên phải ngừng hoạt động. Các nhà máy thuỷ điện ngay giữa mùa mưa vẫn không sao có đủ sản lượng điện tối thiểu. Các dịch vụ thiết yếu như chăm sóc sức khỏe, phân phối thực phẩm và giao thông công cộng, tất cả đều bị ảnh hưởng nghiêm trọng.
Tổng thống Gotabaya là người rất tốt.
Ông đã từ bỏ quốc tịch Mỹ trở về Sri Lanka, hứa với người dân nếu được bầu sẽ cắt giảm thuế, đảm bảo cuộc sống ai ai cũng ấm no hạnh phúc. Sự thực Gotabaya giữ đúng lời mình nói. Vừa lên làm tổng thống, Gotabaya đã giảm thuế 50%, miễn hẳn cho một phần ba dân số không phải nộp thuế. Các nhà kinh tế nhắc nhở Gotabaya rằng Sri Lanka vẫn đang nợ nước ngoài. Nhưng Gotabaya đã thể hiện sự tự tin mà một chính trị gia lão luyện cần phải có. Ông tuyên bố với công chúng rằng, cắt giảm thuế là việc lớn bắt buộc phải làm, nợ nước ngoài không cần phải lo lắng. Gotabaya khẳng định, điều cần làm nhất lúc này là “tăng tỉ lệ nợ trong nước”, nói một cách dễ hiểu là in tiền.
Bất kì ai chỉ cần học qua trường trung học, thì đều hiểu rằng, việc in tiền quá mức sẽ gây ra lạm phát và mất giá tiền tệ. Kết quả của việc in tiền của Gotabaya là, Sri Lanka giẫm vào cái vết xe đổ của Zimbabwe, mỗi tờ tiền của Sri Lanka có mệnh giá 100 triệu rupee.
Tỉ lệ lạm phát của Sri Lanka là 113%.
Lạm phát của Sri Lanka đứng thứ hai thế giới, bạn đọc hỏi quốc gia nào đứng đầu, thì câu trả lời sẽ là Zimbabwe đó bạn. Nhưng thảm hoạ không dừng ở đó. Vào ngày 21 tháng 4 năm 2022, Gotabaya mong muốn người dân cả nước được ăn uống lành mạnh, thế là Tổng thống ra tay thúc đẩy nông nghiệp hữu cơ trên toàn quốc. Gotabaya ban hành chính sách nông nghiệp, cấm người nông dân sử dụng phân bón hoá học và thuốc trừ sâu, chỉ được canh tác nông nghiệp hữu cơ. Ngay lập tức, chi phí trồng trọt tăng lên gấp 10 lần, trong khi năng suất giảm gấp 10 lần. Nông dân phải bỏ nghề, những cánh đồng màu mỡ bỗng nhiên bỏ không và nứt nẻ, cuộc khủng hoảng lương thực nhanh chóng lan rộng ra khắp đất nước.
Khủng hoảng Sri Lanka là một cuộc khủng hoảng về chính trị, kinh tế, môi trường, lương thực, y tế, năng lượng, nợ công và nhân đạo. Theo báo cáo, gần 5,7 triệu phụ nữ, trẻ em và nam giới cần được hỗ trợ khẩn cấp để cứu sống. Hơn 2/3 số gia đình không có đủ ăn, 85% hộ gia đình đã mất thu nhập, cách mà người dân đối phó ở “cấp độ khẩn cấp” như bán nhà, lao động trẻ em, tảo hôn, ăn xin, trộm cắp hoặc mại dâm.
An ninh năng lượng là vô cùng quan trọng.
Khi trái đất xảy ra những xáo trộn bất ổn, tức là trước nguy cơ tiên tai, dịch bệnh, hay chiến tranh, thì có ba thứ để một quốc gia không bị sụp đổ, đó là.
– Lương thực.
– Năng lượng.
– Y tế.
Một quốc gia dù lớn hay nhỏ, cần phải có chiến lược quốc gia riêng và có thể suy nghĩ như một người lí trí về những gì mình thiếu và những gì cần bù đắp, kiểm soát mong muốn của mình và không tham gia vào những sở thích mà mình không đủ khả năng chi trả, ví dụ như chi phí quá nhiều tiền cho việc mua sắm ô tô trong khi tiền đổ xăng đang thiếu.
Một ví dụ trái ngược với Sri Lanka là Singapore.
Singapore nổi tiếng là quốc gia giàu có, nhưng vì không sản xuất được dầu mỏ, nên họ đã kiểm soát chặt chẽ sự phát triển của ô tô, người dân muốn lái xe thì phải chi hàng triệu đô la. Tất nhiên là, giao thông công cộng ở Singapore rất phát triển, đất nước cũng quá nhỏ bé để phải di chuyển xa, nên người dân nơi đây không cần phải lái xe riêng. Nhưng với Sri Lanka, một quốc gia hoàn toàn phụ thuộc vào năng lượng hoá thạch nhập khẩu, mà để xảy ra tình trạng sử dụng ô tô xe máy bừa bãi, thảm hoạ sẽ khó tránh khỏi nếu xảy ra thiên tai, địch hoạ và dịch bệnh.
Hãy thử nhìn lại quá khứ.
Vào tháng 10 năm 2002, Quốc hội Hoa Kỳ đã bỏ phiếu đồng ý cho phép Tổng thống Bush con phát động bất kì cuộc tấn công quân sự nào vào Iraq. Ngày 20 tháng 3 năm 2003, Hoa Kỳ tuyên chiến với Iraq. Chiến tranh vùng Vịnh nổ ra, giá dầu quốc tế tăng gấp đôi, đạt mức cao thứ hai trong lịch sử kể từ năm 1980.
Mục đích cuộc tấn công là để bảo vệ đồng đô la.
Chiến tranh vùng Vịnh không nhắm vào Trung Quốc, nhưng thời điểm đó, Trung Quốc và nhiều nước khác đã trở thành nạn nhân. Tháng 1 năm 2003, dù chiến tranh chưa nổ ra, nhưng giá dầu đã tăng 50%, không cách nào khác Trung Quốc đã phải chi thêm 1 tỉ đô la mỗi tháng nhập khẩu xăng dầu. Để tiết kiệm xăng dầu, đường phố Bắc Kinh giống hệt thủ đô Hà Nội vào những sáng mùng 1 Tết âm lịch, thỉnh thoảng mới xuất hiện bóng dáng một chiếc ô tô xe máy. Trung Quốc nhập khẩu 70% dầu mỏ, ô tô và xe máy tiêu thụ hết 70% tổng lượng xăng dầu, một con số khổng lồ. Chiến tranh Iraq nổ ra làm cho người Trung Quốc thực sự lo sợ. Tại sao lại lo sợ? Hãy tưởng tượng 1 tỉ đô la mỗi tháng vào thời điểm đó, dự trữ ngoại hối của Trung Quốc chỉ có 210 tỉ đô la, nếu chiến tranh kéo dài trong vài năm thì số tiền dự trữ sẽ cạn kiệt. May mắn thay, chiến tranh Iraq không kéo dài quá lâu, chi 25 ngày Mỹ đã kết thúc hoạt động quân sự. Nhưng 25 ngày ấy, đủ cho nửa triệu người Trung Quốc mất việc làm, GDP mất 0,5%.
Chiến tranh Iraq chính là lí do để Trung Quốc khẩn cấp bắt tay vào xây dựng kho dự trữ dần chiến lược quốc gia, cùng với đó là chiến lược phát triển xe điện, từng bước thực hiện cấm ô tô xe máy chạy bằng xăng dầu ở các thành phố.
𝐶𝑎̂𝑢 𝑐ℎ𝑢𝑦𝑒̣̂𝑛 𝑏𝑜̂́𝑛 𝑛𝑔𝑢̛𝑜̛̀𝑖 đ𝑎̀𝑛 𝑜̂𝑛𝑔 𝑛𝑢̛𝑜̛́𝑐 𝑛𝑔𝑜𝑎̀𝑖 𝑐ℎ𝑖̉ 𝑙𝑎̀ ℎ𝑢̛ 𝑐𝑎̂́𝑢, 𝐻𝑎̀ 𝑁𝑜̣̂𝑖 𝑐𝑜́ 𝑡ℎ𝑒̂̉ 𝑑𝑢̛̣ 𝑘𝑖𝑒̂́𝑛 đ𝑒̂́𝑛 𝑛𝑔𝑎̀𝑦 1/7/2026, 𝑘ℎ𝑜̂𝑛𝑔 𝑐𝑜́ 𝑥𝑒 𝑚𝑜̂ 𝑡𝑜̂, 𝑥𝑒 𝑔𝑎̆́𝑛 𝑚𝑎́𝑦 𝑠𝑢̛̉ 𝑑𝑢̣𝑛𝑔 𝑛ℎ𝑖𝑒̂𝑛 𝑙𝑖𝑒̣̂𝑢 ℎ𝑜́𝑎 𝑡ℎ𝑎̣𝑐ℎ 𝑙𝑢̛𝑢 𝑡ℎ𝑜̂𝑛𝑔 𝑡𝑟𝑜𝑛𝑔 𝑉𝑎̀𝑛ℎ đ𝑎𝑖 1 𝑡𝑎̣𝑖 𝐻𝑎̀ 𝑁𝑜̣̂𝑖; 𝑡𝑢̛̀ 𝑛𝑔𝑎̀𝑦 1/1/2028, 𝑘ℎ𝑜̂𝑛𝑔 𝑐𝑜́ 𝑥𝑒 𝑚𝑜̂ 𝑡𝑜̂, 𝑥𝑒 𝑔𝑎̆́𝑛 𝑚𝑎́𝑦, ℎ𝑎̣𝑛 𝑐ℎ𝑒̂́ 𝑥𝑒 𝑜̂ 𝑡𝑜̂ 𝑐𝑎́ 𝑛ℎ𝑎̂𝑛 𝑠𝑢̛̉ 𝑑𝑢̣𝑛𝑔 𝑛ℎ𝑖𝑒̂𝑛 𝑙𝑖𝑒̣̂𝑢 ℎ𝑜́𝑎 𝑡ℎ𝑎̣𝑐ℎ 𝑙𝑢̛𝑢 𝑡ℎ𝑜̂𝑛𝑔 𝑡𝑟𝑜𝑛𝑔 đ𝑢̛𝑜̛̀𝑛𝑔 𝑉𝑎̀𝑛ℎ đ𝑎𝑖 1, 𝑉𝑎̀𝑛ℎ đ𝑎𝑖 2; 𝑡𝑢̛̀ 𝑛𝑎̆𝑚 2030 𝑡𝑖𝑒̂́𝑝 𝑡𝑢̣𝑐 𝑚𝑜̛̉ 𝑟𝑜̣̂𝑛𝑔 𝑡ℎ𝑢̛̣𝑐 ℎ𝑖𝑒̣̂𝑛 𝑡𝑟𝑜𝑛𝑔 đ𝑢̛𝑜̛̀𝑛𝑔 𝑉𝑎̀𝑛ℎ đ𝑎𝑖 3.
