“𝐀𝐥𝐨! 𝐂𝐡𝐮́ 𝐇𝐮𝐧𝐬𝐞𝐧 𝐤𝐡𝐨𝐞̉ 𝐤𝐡𝐨̂𝐧𝐠 𝐚̣? 𝐃𝐚̣, 𝐜𝐡𝐮́ 𝐤𝐡𝐨𝐞̉ 𝐥𝐚̀ 𝐭𝐨̂́𝐭 𝐫𝐨̂̀𝐢 𝐚̣! 𝐂𝐡𝐚́𝐮 𝐜𝐮̃𝐧𝐠 𝐯𝐮̛̀𝐚 𝐧𝐨́𝐢 𝐯𝐨̛́𝐢 𝐚𝐧𝐡 𝐖𝐚𝐭𝐭 𝐯𝐞̂̀ 𝐜𝐡𝐮𝐲𝐞̣̂𝐧 𝐛𝐢𝐞̂𝐧 𝐠𝐢𝐨̛́𝐢, 𝐚𝐧𝐡 𝐚̂́𝐲 𝐛𝐚̉𝐨 𝐫𝐚̆̀𝐧𝐠 𝐜𝐡𝐮́ 𝐜𝐮̃𝐧𝐠 𝐦𝐨𝐧𝐠 𝐓𝐡𝐚́𝐢 𝐋𝐚𝐧 đ𝐮̛𝐨̛̣𝐜 𝐲𝐞̂𝐧 𝐨̂̉𝐧 𝐯𝐚̀ 𝐡𝐨𝐚̀ 𝐛𝐢̀𝐧𝐡, đ𝐮́𝐧𝐠 𝐤𝐡𝐨̂𝐧𝐠 𝐚̣!”

Tìm hiểu lịch sử và quan sát thế giới hiện đại tôi nhận ra rằng, với các nước lớn thì mức độ cao nhất của chính sách thực dân hoá, đó là thao túng các xung đột địa chính trị từ xa để tạo nên sự hỗn loạn, rồi từ đó tìm kiếm từng đồng lợi nhuận.

Liệu khu vực ASEAN có hỗn loạn?

Rạng sáng ngày 28 tháng 5 năm 2025, những khu rừng mưa nhiệt đới của Đông Nam Á tràn ngập tiếng muỗi vo ve, muỗi nhiều đến nỗi người Angkor Wat cổ xưa tin rằng sấm sét là do muỗi tụ tập lại với nhau. Đền Preah Vihear, nằm trên đỉnh vách đá cao 525 mét ở dãy núi Dângrêk, sắp chào đón những tia nắng đầu tiên của bình minh.

Nhưng tiếng súng đột nhiên nổ ra.

Một cuộc giao tranh dữ dội giữa Quân đội Hoàng gia Thái Lan và Quân đội Hoàng gia Campuchia. Khoảng 10 phút sau, Thiếu tướng Thor Sovann – phó chỉ huy Lữ đoàn hỗ trợ số 3 Campuchia, đã gọi điện video khẩn cấp cho phó chỉ huy lực lượng đặc nhiệm Thái Lan, yêu cầu ngừng bắn.

Campuchia tuyên bố có một binh sĩ tử vong.

Cùng thời điểm, ở Gaza một cậu bé Palestine cố gắng lội xuống biển vớt gói bột mì cứu trợ nhân đạo, cậu bé đã bị các binh sĩ Israel đánh đập. Quân đội Ai Cập chứng kiến cảnh ấy không thể chịu đựng nổi, nên đã nổ súng vào quân đội Israel, sau đó quân đội Israel bắn trả đũa trong 11 phút. Và trên bầu trời Trung Đông, một chiếc F-35 của Israel trong lúc đang soi tìm mục tiêu để ném bom, thì bị rada của lực lượng Houthis khoá chặt. Chiếc F-35 hoảng loạn bỏ chạy và nép sát mình vào một chiếc máy bay dân dụng chở khách của Ai Cập. Lực lượng Houthis không thể tiêu diệt chiếc F-35, bèn phóng hai quả tên lửa siêu thanh. Một quả trúng vào Sân bay Quốc tế Ben Gurion của Israel. Một quả khác trúng vào mục tiêu quan trọng ở Tel Aviv. Trong lúc có rất nhiều tin tức căng thẳng giữa Iran và Israel, thì hai tàu sân bay của Hoa Kỳ được mệnh danh là “đại bàng đầu hói”, một tàu sân bay ở Tây Thái Bình Dương và một tàu sân bay khác ở Biển Đông, cả hai đã bỏ qua chuyến thăm Việt Nam để tiến thẳng đến thùng thuốc súng Trung Đông. Ấn Độ sau cuộc xung đột run rẩy với Pakistan, đã hồi lại một chút lòng can đảm và đột nhiên trở nên cứng rắn, các nhà lãnh đạo Ấn Độ công khai tuyên bố rằng vấn đề Pakistan vẫn chưa kết thúc. Ở eo biển Đài Loan, Mỹ tuyên bố sẽ đưa quân tới đồn trú, đồng thời cắt đứt cung cấp động cơ máy bay và chíp cùng những mặt hàng cao cấp khác cho Trung Quốc. Hơn 50 nước châu Phi cử đại diện đến dự “Ngày lễ châu Phi” tổ chức tại Bắc Kinh. Tại buổi lễ rất long trọng, hơn 50 quốc gia này cùng với 10 nước ASEAN và 6 nước Ả Rập đưa ra tuyên bố “phản đối mọi sự can thiệp vào công việc nội bộ của Trung Quốc’, đồng thời ủng hộ một đất nước Trung Hoa thống nhất. Tuyên bố này có nghĩa Đài Loan phải thuộc về Đại Lục. Bán đảo Triều Tiên cũng tăng dần sức nóng. Đó là chưa kể, ở mặt trận Nga – Ukraine, máy bay ném bom chiến lược của Nga vừa bị Ukraine tuyên bố phá huỷ. Hội nghị Thượng đỉnh G20 cũng vừa kết thúc, chủ đề chính là bàn về “hệ thống Bretton Wooods mới”, cựu Bộ trưởng Bộ Tài chính Hy Lạp Yanis Varoufakis đã phát biểu, ông đề xuất Trung Quốc hãy dẫn đầu trong việc xây dựng một “hệ thống Bretton Woods mới”.

Cả thế giới sục sôi, tin tức nào cũng nóng hổi, thời sự quốc tế sốt xình xịch.

Campuchia và Thái Lan đã giẫm đạp lên tất cả.

Bên phía Thái Lan tuyên bố, vào lúc tờ mờ sáng ngày 28 tháng 5, quân đội Thái Lan nhìn thấy lính Campuchia bắc thang trèo qua vách đá cao 525 mét vào đền Preah Vihear với những hành động lén lút đáng ngờ, nên binh sĩ Thái Lan đã tìm đến kiểm tra. Quân lính Campuchia rút súng bắn. Quân đội Thái Lan không cách nào khác phải tự vệ bắn trả. Campuchia cũng đưa ra tuyên bố, rằng quân đội nước này đang tiến hành tuần tra bình thường trong khu vực Preah Vihear của mình, phía Thái Lan mới là bên nổ súng vô cớ trước.

Đằng sau vụ nổ súng giữa Campuchia và Thái Lan là gì?

Ngay sau khi binh sĩ phía Campuchia bị tử thương được đưa về hậu phương, lãnh đạo hai quốc gia đã gọi điện hỏi thăm nhau, rồi Phó Thủ tướng kiêm Bộ trưởng Quốc phòng Thái Lan Phumtham Wechayachai thay mặt hai nước đã lên tiếng giải thích rằng, tình trạng khẩn cấp đã được giải quyết và cả hai bên đều không có ý định bắn súng vào nhau!

“Được rồi, được rồi, mọi người giải tán đi, đây chỉ là một vụ xả súng ngẫu nhiên thôi! Đây chỉ là vụ nổ súng ngoài ý muốn ở khu vực biên giới. Vì các nhà lãnh đạo cấp cao của cả hai bên đều không có ý định leo thang xung đột, không có ý định chiến đấu, đó chỉ là sự cố và đã qua rồi, mọi người về nhà hết đi thôi.”

Nhưng phía Campuchia lại không như vậy.

Ngày 3 tháng 6, Campuchia bất ngờ bỏ qua những kết quả đàm phán trong khuôn khổ song phương của “Uỷ ban Biên giới chung – JBC”, Thủ tướng Campuchia đương thời là vị đại tướng trẻ tuổi Hun Manet từng tốt nghiệm Học viện Quân sự Hoa Kỳ West Point lừng danh, ông quyết định một lần nữa đưa câu chuyện Đền Preah Vihear ra Toà án Công lí Quốc tế ở La Hay.

Tôi phải dừng lại để nói về Preah Vihear.

Vào thế kỉ thứ 1 sau Công nguyên, người Khmer đã thành lập nhà nước Phù Nam tại lưu vực sông Mê Kông, kiểm soát hầu hết lãnh thổ ở miền trung và miền nam Đông Dương. Đế chế tiếp theo là Chân Lạp và Angkor. Triều đại Angkor từ thế kỉ thứ 9 đến thế kỉ 15 là thời kì huy hoàng nhất. Trong thời kì này, Đế chế Angkor cai trị hầu hết Bán đảo Đông Dương, với lãnh thổ trải dài từ Việt Nam ở phía đông đến Myanmar ở phía tây, từ Bán đảo Mã Lai ở phía nam đến biên giới Trung Quốc ở phía bắc. Các khu vực mà Thái Lan, Campuchia và Lào hiện tọa lạc,thì trước kia là lãnh thổ của Đế chế Angkor.

Đến thế kỉ thứ 3, Ấn Độ giáo du nhập vào Đông Dương, được những người cai trị Phù Nam, sau đó là Chân Lạp và Angkor chấp nhận. Ấn Độ giáo được sử dụng như một phương tiện để kiểm soát suy nghĩ của người dân. Đền Preah Vihear bắt đầu xây dựng vào thế kỉ thứ 9 dưới thời trị vì của Vua Yasovarman I, phải mất hơn 200 năm và hơn một chục vị vua để hoàn thành việc xây dựng. Từ khi thành lập Phù Nam đến khi hoàn thành Đền Preah Vihear, vì Ấn Độ giáo là tôn giáo chính ở Campuchia, nên ngôi đền được dành riêng cho thần Shiva, một trong ba vị thần chính của Ấn Độ giáo.

Đền Preah Vihear tọa lạc trên núi Makwa, ở độ cao 525 mét về phía đông bắc của Angkor Thom, thủ đô của Đế chế Angkor thời bấy giờ. Là một đế chế vĩ đại trải dài trên Bán đảo Đông Dương, núi Makwa nằm ngay trung tâm của đế chế. Trong mắt các vị vua cổ đại, núi là nơi có năng lượng tâm linh và vị trí của nơi này là tuyệt vời. Phía nam của núi Makwa là đồng bằng phía bắc vô tận của Campuchia. Đứng trên vách đá nơi có Đền Preah Vihear, có thể nhìn thấy toàn bộ đồng bằng phía bắc của Campuchia, khi thời tiết tốt thậm chí có thể nhìn thấy hồ Tonle Sap lớn nhất Đông Nam Á và toàn bộ thủ đô Angkor Thom của Đế chế Angkor thời bấy giờ.

Sau thế kỉ 13, Đế chế Angkor suy yếu nhanh chóng, người Thái sống ở phía bắc Đế chế Angkor đã tận dụng cơ hội này để thành lập các chế độ li khai như Sukhothai, Chiang Mai và Lanna. Các chế độ này ban đầu đã thống nhất để chống lại Đế chế Angkor, rồi tìm cách xây dựng nền độc lập của riêng.

Khi quân Nguyên xâm lược Đông Nam Á, các chế độ Sukhothai và Chiang Mai và Lanna của Thái Lan đã chủ động kết bạn với nhà Nguyên để giành lấy sự ủng hộ. Thời điểm đó, Đế chế Angkor hỗn loạn vì tranh giành ngai vàng, trong khi Myanmar đã bị quân đội nhà Nguyên tấn công, Sukhothai và các chế độ khác đã lợi dụng thời cơ giành lấy chỗ đứng.

Vào thế kỉ 14, Vương triều Ayutthaya của Thái Lan đã sáp nhập chế độ Sukhothai, sử dụng vũ lực chống lại Đế chế Angkor nhằm cướp bóc của cải. Năm 1351, Vương triều Ayutthaya đã gửi quân đến chiếm đóng Đế chế Angkor của Campuchia.

Từ đó cho đến khi thực dân phương Tây xâm lược, Thái Lan và Campuchia liên tục xảy ra giao tranh, hục hặc đánh nhau như cơm bữa. Trong thời gian này, có lúc Thái Lan là nạn nhân của Campuchia, có lúc Thái Lan nhiều lần xâm lược Campuchia, kết quả là lãnh thổ phía bắc của Campuchia dần dần bị mất và bị Thái Lan cai trị.

Khi Thái Lan muốn nuốt chửng Campuchia, người Mynmar đã đạt được sự thống nhất và hùng mạnh, nên đã tấn công Thái Lan để cướp bóc của cải. Vì vậy, Thái Lan phải tạm thời nới lỏng quyền kiểm soát đối với Campuchia, nhưng thời kì này Thái Lan đã lần lượt đưa Battambang, Siem Reap, Ubon Ratchathani, cũng như khu vực có Đền Preah Vihear của Campuchia vào quyền kiểm soát của Thái Lan.

Vào thế kỉ 17, Việt Nam cũng tham gia cuộc chiến tranh giành ấy Đồng bằng sông Cửu Long trù phú của Campuchia. Dưới sự xâm lược của hai thế lực lớn là Thái Lan và Việt Nam, Campuchia đã hoàn toàn sụp đổ.

Trong khi Thái Lan và Việt Nam đang tranh giành Campuchia, người Pháp bắt đầu xâm lược Đông Dương. Để giành lấy độc lập, Campuchia đã dựa vào sự xuất hiện của Pháp nhằm xua đuổi rồng vàng Việt Nam và nuốt chửng sói xám Thái Lan, nhưng không ngờ con hổ Pháp còn tham lam hơn cả rồng và sói. Để biến Campuchia thành thuộc địa của riêng mình, Pháp đã bắt Thái Lan trả lại đất Campuchia đã chiếm đóng, dù không muốn nhưng Thái Lan vẫn phải trả lại Siem Reap và các nơi khác.

Nhìn thấy Pháp độc chiếm Đông Dương, Anh thực sự thèm thuồng, nên đã xua quân xâm lược Myanmar. Mặc dù Anh và Pháp giao tranh dữ dội, nhưng trong tâm địa cả hai cùng hiểu mình là người da trắng đi ăn cướp nên không muốn đánh nhau, vì thế mà Pháp và Anh đã kí một hiệp định phân chia phạm vi ảnh hưởng của hai bên ở Đông Dương. Hiệp định này được kí vào 1896. Theo đó, Myanmar và phía tây Thái Lan thuộc về Anh, trong khi Việt Nam, Lào, Campuchia và phía đông Thái Lan thuộc về Pháp. Thái Lan chia đôi như vậy nhằm mục đích trở thành vùng đệm giữa Anh và Pháp. Theo hiệp định, Thái Lan phải trả lại Battambang, Siem Reap và Sisophon cho Campuchia, nhưng Đền Preah Vihear và các khu vực xung quanh vẫn do Thái Lan kiểm soát.

Năm 1904, Pháp và Thái Lan thành lập một ủy ban chung để đàm phán lại biên giới Thái Lan – Campuchia, hai bên đồng ý sử dụng dãy núi Makwa làm biên giới giữa hai nước. Theo hiệp ước này, Đền Preah Vihear phải thuộc về Thái Lan, nhưng vì Thái Lan không biết vẽ bản đồ nên công việc này phía Thái Lan nhắm mắt lại, phó mặc tất cả cho người Pháp thực hiện. Trong lúc vẽ bản đồ, người Pháp tự ý chuyển Đền Preah Vihear cho Campuchia. Sau khi bản đồ vẽ xong, Thái Lan xem nhưng không hiểu gì, vì vậy người Thái đã nhận mà không có bất kì phản đối nào, bản đồ công khai xuất bản ở Thái Lan.

Đến năm 1935, Thái Lan phát hiện bản đồ bị người Pháp cố tình vẽ sai, nhưng người Thái thấy Pháp quá mạnh nên chỉ bày tỏ sự bất mãn. Chiến tranh thế giới thứ hai bùng nổ đã mang đến cho Thái Lan một cơ hội. Năm 1940, Pháp nhanh chóng rơi vào cuộc chiến tranh chớp nhoáng của Đức, khiến chính quyền thực dân của họ ở Đông Dương bị cô lập và bất lực. Nhật Bản đã lợi dụng sự sụp đổ của Pháp để xâm lược Đông Dương. Lợi dụng tình thế này, Thái Lan kết thân với người Nhật để tấn công quân đội Pháp, chiếm lấy Đền Preah Vihear. Sau khi Chiến tranh thế giới thứ hai kết thúc, Pháp đã quay trở lại và đe doạ nếu Thái Lan không trả lại Đền Preah Vihear đã chiếm đóng, thì Pháp sẽ phản đối việc Thái Lan gia nhập Liên hợp quốc. Thấy người Pháp quá mạnh, lại sợ mất lòng 5 nhà hảo tâm ở Hội đồng Bảo an, nên Thái Lan đành ngậm đắng nuốt cay.

Thái Lan trả Đền Preah Vihear cho Campuchia.

Sau Thế chiến II, Việt Nam đã rủ Campuchia, rủ thêm người anh em Lào tiến hành một cuộc đấu tranh chống lại Pháp. Campuchia dưới sự lãnh đạo của Hoàng thân Sihanouk đã giành được độc lập vào năm 1953. Sau thất bại của Pháp ở Điện Biên Phủ, chế độ thực dân trên toàn thế giới bị sụp đổ theo hiệu ứng domino, Pháp rút chân khỏi Đông Dương. Khu vực Đền Preah Vihear cả Thái Lan và Campuchia đều tuyên bố chủ quyền. Năm 1954, Thái Lan đã chủ động đưa quân đến chiếm đóng Đền Preah Vihear. Campuchia ngay lập tức phản đối và đưa Thái Lan ra Tòa án Công lí Quốc tế tại The Hague.

Năm 1962, Tòa án Công lí Quốc tế đã phán quyết rằng, Đền Preah Vihear thuộc về Campuchia, nhưng cửa chính vào đền được giao cho Thái Lan, người Campuchia muốn vào đền thì phải bắc thang leo vách đá dựng đứng cao 525 mét ở phía sau. Theo cách này, mặc dù ngôi đền thuộc về Campuchia, nhưng lại bị Thái Lan chặn lối vào và lối ra. Về diện tích 46.000 km2 đất quanh ngôi đền, Tòa án Hague cho rằng phía Campuchia chỉ yêu cầu phán quyết ngôi đền, Thái Lan trước đó nhiều năm công nhận bản đồ do người Pháp vẽ, nên vùng đất này hai quốc gia tự lo giải quyết. Cách xử án có 1-0-2 này của Toà án Công lí Quốc tế, vô hình trung, đã gieo mầm cho những cuộc xung đột chết người giữa Thái Lan và Campuchia.

Sau năm 1963, Campuchia thành lập tỉnh Preah Vihear, có thêm Đền Preah Vihear và một số khu vực xung quanh. Để xoa dịu Thái Lan, Hoàng thân Sihanouk tuyên bố rằng công dân Thái Lan có thể vào đền mà không cần bất kì giấy tờ nào. Nhờ có phương án này của Sihanouk mà khu vực tranh chấp xung quanh Đền Preah Vihear tạm thời yên ổn. Năm 1999, Ủy ban biên giới chung (JBC) được thành lập, trong suốt 26 năm sau đó Thái Lan và Campuchia đã thảo luận về Đền Preah Vihear, nội dung thảo luận được thống nhất để trở thành khuôn khổ chung hai bên cùng áp dụng.

Đền Preah Vihear nằm trên biên giới Thái Lan – Campuchia, ở độ cao 525 mét, nên việc kiểm soát ngôi đền có nghĩa là làm chủ các điểm cao chỉ huy quân sự toàn bộ Campuchia, Thái Lan, cũng như dòng Mekong trên biên giới Thái Lan – Myanmar. Vì giá trị chiến lược này, cả Thái Lan và Campuchia đều duy trì sự hiện diện quân sự lớn nhất tại khu vực tranh chấp. Trong cuộc xung đột ngày 28 tháng 5 năm 2025, các đơn vị đồn trú của hai nước có mật độ 35 người trên một km2, vượt xa tiêu chuẩn tuần tra biên giới thông thường.

Là một quốc gia cốt lõi ASEAN lại có tranh chấp biên giới với tất cả các nước láng giềng, nếu Thái Lan nhượng bộ Đền Preah Vihear, thì có thể gây ra phản ứng dây chuyền với Malaysia, Lào, Myanmar và các nước khác.

Trong 26 năm qua, tại khu vực Đền Preah Vihear đã xảy ra những cuộc giao tranh vào năm 2008 và 2011, nhưng đó không phải là vấn đề lớn, Thái Lan và Campuchia đã thực hiện đàm phán các vấn đề lãnh thổ tại JBC.

Vậy mà ngày 3 tháng 6 năm 2025, Campuchia đột nhiên lôi Tòa án Công lí Quốc tế vào tranh chấp, phá hoại “khuôn khổ đàm phán song phương” mà hai bên đã thỏa thuận trước đó. Điều này khiến Thái Lan tức giận, ba lời lăng mạ liên tiếp đối với Campuchia thực ra là nhắm vào gia đình Hunsen, rằng đó là “phản bội lời hứa, làm leo thang tình hình và gây nguy hiểm cho sự ổn định”.

Ngày 7 tháng 6, Quân đội Thái Lan bất ngờ tuyên bố sẽ đóng cửa biên giới, mọi hoạt động bị đình chỉ. Phó Thủ tướng hai nước đã gặp nhau nhưng không đạt được thoả thuận. Khi quân đội Thái Lan bắt đầu di chuyển về phía biên giới, nhận thấy tình hình sắp bùng nổ trở lại, quân đội Campuchia đã chủ động đàm phán với quân đội Thái Lan ngay tại Đền Preah Vihear vào ngày 8 tháng 6.

Sau khi quân đội hai nước ngồi trong Đền Preah Vihear nhai trầu trong nhiều giờ, hai bên đã đạt được thỏa thuận giảm leo thang, binh sĩ hai bên rút về đồn trú ban đầu của mình. Nhưng vấn đề lại bắt đầu xuất hiện. Binh sĩ Campuchia buồn chán do không có việc gì làm đã lấy cuốc ra đào hào, Thái Lan phát hiện nên chụp ảnh làm bằng chứng, rồi tung cả ảnh lẫn video lên mạng xã hội. Sau ầm ĩ mạng xã hội thì hai bên cũng nhất trí với nhau rằng, sẽ tổ chức một cuộc ngồi nhai trầu khác ở JBC, ấn định vào ngày 14 tháng 6.

Tuy nhiên, Campuchia đã nhảy ra thúc đẩy leo thang, Thủ tướng Hun Manet tuyên bố thành lập “Ủy ban chuẩn bị đệ trình tài liệu tố tụng lên Tòa án Công lí Quốc tế”, đơn vị này sẽ chịu trách nhiệm hoàn toàn về vụ kiện Thái Lan.

Thái Lan rất ghét Tòa án Công lý Quốc tế.

Giao tranh biên giới giữa Thái Lan và Campuchia đã lắng xuống, nhưng đột nhiên bùng phát trở lại, chỉ vì Campuchia đưa vụ việc ra Tòa án Công lý Quốc tế, một toà án mà người Thái rất ghét.

Tại sao Thái Lan lại ghét Tòa án Công lý Quốc tế?

Tại vì Thái Lan đã bị Tòa án Công lí Quốc tế lừa! Lãnh thổ tranh chấp giữa Thái Lan và Campuchia chủ yếu tập trung ở Đền Preah Vihear, đây cũng là một trong những di tích lịch sử quan trọng ở vùng Xiêm của Thái Lan, cũng là điểm cao cực kì quan trọng về chiến lược quân sự. Mảnh đất và ngôi đền từng thuộc về Thái Lan. Sau khi Thế chiến II kết thúc, Thái Lan không muốn xúc phạm năm nhà hảo tâm vĩ đại trong Hội đồng Bảo an, nên đành nhắm mắt làm ngơ giả vờ trả lại Đền Preah Vihear cho Pháp. Khi người Pháp rút khỏi Đông Dương, người Thái đã trông cậy tất cả vào Tòa án Công lí Quốc tế, vậy mà toà này chỉ cho Thái Lan trông giữ cái cửa ra vào ngôi đền.

Thực ra Thái Lan không công nhận phán quyết của Tòa án Công lí Quốc tế, nhưng năm 1962 quân đội Thái Lan vẫn rút khỏi Đền Preah Vihear theo phán quyết của toà án, bởi trong Thế chiến II Thái Lan đã kết giao với người Nhật, nên bây giờ người Thái lo sợ Liên Hợp Quốc quay lại hỏi tội.

Rút quân, nhưng mối thù với Tòa án Công lí Quốc tế đã hình thành, người Thái khắc cốt ghi tâm mối thù này.

Thái Lan là một vùng đất bằng phẳng, Campuchia là một vách đá cao 525 mét, điều buồn cười nhất là theo phán quyết của Tòa án Công lí Quốc tế thì người Thái chỉ được canh giữ cửa vào ra ngôi đền, trong khi người Campuchia mỗi ngày phải thực hiện “hoạt động leo trèo” bằng thang tre qua bức tường đá cao 525 mét.

Thỉnh thoảng Campuchia lại có vụ bị rơi vì leo trèo.

Thái Lan và Tòa án Công lí Quốc tế có hiềm khích, nên Campuchia động đến Tòa án Công lí Quốc tế là Thái Lan chỉ muốn chửi thề, nhưng lại không thể chửi to thành lời nên Thái Lan rất uất ức. Nắm được tâm lí này, Campuchia đưa vấn đề biên giới ra Tòa án Công lí Quốc tế, trực tiếp khiến Thái Lan vô cùng tức giận, tức giận đến sôi máu. Nếu như ở thời điểm 1962, Tòa án Công lí Quốc tế tới Đền Preah Vihear để thể hiện sức mạnh của mình và Thái Lan phải cay đắng chịu nhục không dám ho he, chỉ vì cái phốt Thái Lan đã từng kết giao với Nhật Bản để chiếm lại ngôi đền. Nhưng bây giờ, 80 năm đã trôi qua và thế giới đã thay đổi, trong mắt Thái Lan thì Tòa án Công lí Quốc tế chẳng khác gì đống phân.

Trong cuộc xung đột ngày 28 tháng 5 năm 2025, chính Campuchia đã đào chiến hào, Campuchia đã chủ động leo thang tình hình sau khi xung đột chấm dứt, Campuchia đàm phán rút quân sau khi leo thang, rồi Campuchia đưa vấn đề biên giới ra Tòa án Công lí Quốc tế. Có vẻ như Campuchia đang cố chấp đẩy vấn đề này lên Tòa án Công lí Quốc tế và ngay cả Chúa Jesus có sống lại cũng không thể ngăn cản. Còn Thái Lan, họ có mối hận thù với Tòa án Công lí Quốc tế, giờ đây thậm chí Thái Lan coi Tòa án Công lí Quốc tế như bãi phân, thì hà cớ gì Thái Lan phải ôm hận.

Cả hai ông chú, một ông chú ngọt ngào Campuchia và một ông chú cay đắng Tòa án Công lí Quốc tế, đều nhắm đến Thái Lan.

Tại sao lại như vậy?

Như tôi đã nói ở phần đầu, ngay sau khi Campuchia và Thái Lan nổ súng ở biên giới vào ngày 28 tháng 5, có hơn 60 quốc gia đã tập trung tại Hồng Kông vào ngày thứ Ba 29 tháng 5, ngày đó “Viện Hòa giải Quốc tế” được thành lập, hơn 60 quốc gia cùng tham gia kí kết.

Tại sao Viện Hòa giải Quốc tế lại được thành lập vào thời điểm này?

Chẳng phải Viện Hoà giải Quốc tế trực tiếp biến Tòa án Công lí Quốc tế thành một ví dụ tiêu cực thông qua câu chuyện Đền Preah Vihear hay sao. Bây giờ, bạn đọc hãy cùng tôi vén bức màn bí ẩn, để xem người anh lớn ở phương Đông đã nhận được niềm vui lớn như thế nào sau cuộc xung đột này.

Đây là hoạt động quảng cáo tiên tiến nhất mà tôi từng thấy!

Ngày 26 tháng 5, đúng hai ngày trước cuộc giao tranh ở biên giới Thái Lan – Campuchia, cuộc tập trận quân sự mang tên “Rồng Vàng 2025” giữa Trung Quốc và Campuchia đã chính thức khởi động tại Sihanoukville. Ngày 28 tháng 5, cuộc diễn tập chống khủng bố của quân đội Trung Quốc – Campuchia cũng đã bắt đầu. Rõ ràng Trung Quốc và Campuchia đang tiến hành tập trận quân sự chung trong sự hoan hỉ cả hai bên. Nếu quân đội Campuchia đóng tại Đền Preah Vihear hành động đơn độc dưới sự ép buộc của các lực lượng phương Tây nhằm cố tình phá hoại sự ổn định trong ASEAN, thì điều này rất phi lí, bởi quân đội Trung Quốc đang hiện diện sát cánh bên cạnh. Hơn nữa, nếu họ hành động đơn độc, những việc như kéo Tòa án Công lí Quốc tế sẽ không xảy ra, bởi mọi chuyện sau đó phía Thái Lan chủ động làm hoà.

Nhưng ngược lại, các nhà lãnh đạo Campuchia đã chủ động đưa vấn đề này ra Tòa án Công lí Quốc tế, rõ ràng việc đấu súng ở Đền Preah Vihear không phải là vấn đề của phương Tây.

Trong ngày xảy ra vụ đấu súng, cố vấn của Thủ tướng Thái Lan là ông Pansa đã bay về phía Bắc, chuyến đi không gì khác là xin gặp người anh cả. Là một chuyên gia tư vấn 81 tuổi, ông Pansa đã theo Thaksin suốt chặng đường và thúc đẩy dự án đường sắt cao tốc Thái Lan – Trung Quốc, ông là người có mối tâm giao rất gần gũi với người anh cả Trung Quốc.

Không còn nghi ngờ gì nữa, Pangsa đến nhà người anh cả để hỏi đường, rằng anh ơi, bên nhà em đang có chuyện gì vậy, tại sao Campuchia lại đột nhiên chủ động gây rối ở biên giới? Tất nhiên, câu trả lời của người anh cả sẽ là, chú em cứ về đàm phán qua điện thoại một cách thân thiện, nếu không được thì yêu cầu anh chủ trì đàm phán, việc rắc rối đó sẽ có Viện Hoà giải Quốc tế lo. Các chú cứ yên tâm, anh vẫn còn nhiều hợp tác kinh tế ở nhà chú và cả nhà hàng xóm của chú, anh có thể sử dụng kinh tế để chữa lành vết thương cho chú.

Khi được hỏi đến nhà người anh cả để làm gì, tất nhiên ông Pangsa sẽ nói đến nơi đó bàn về tình hữu nghị Trung Quốc – Thái Lan, mở rộng kinh tế và thương mại và thịnh vượng, tạo ra vinh quang mới! Đương nhiên ông Pangsa không đề cập đến xung đột biên giới.

Thực ra vấn đề này rất đơn giản.

Năm 1964, Hoàng thân Sihanouk đã ban hành một sắc lệnh cho phép người Thái có thể vào Đền Preah Vihear mà không cần thị thực, và cả hai bên gần như đã đi trên con đường “hợp tác phát triển các danh lam thắng cảnh”. Nhưng sau đó kế hoạch này đã thất bại vì chú Hun Sen cần một cuộc xung đột biên giới để miêu tả con trai mình là Hun Manet là “anh hùng dân tộc”. Sau khi Hun Manet tốt nghiệp trường West Point, gia nhập quân đội Campuchia, anh đích thân giải quyết xung đột với Thái Lan về Đền Preah Vihear vào năm 2011 và đã thành công trong việc trang trí danh tiếng của mình. Đây là bước đệm rất quan trọng để Hun Manet trở thành Thủ tướng Campuchia hiện tại.

Vì vậy, Đền Preah Vihear đi lại con đường mà Hoàng thân Sihanouk đã thực hiện, tất cả phụ thuộc vào việc ai sẽ nắm tay cả hai bên và ngồi lại nói chuyện. Chẳng phải ngẫu nhiên mà người anh cả giao nhiệm vụ cho đại sứ tại Thái Lan và Campuchia, phải lần lượt gặp gỡ các nhà ngoại giao của cả hai bên, kêu gọi hai bên “ngừng bắn và kiểm soát bất đồng”.

Vào ngày 7 tháng 6, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Anh Cả đã tuyên bố rõ ràng rằng anh sàng cung cấp nền tảng là chiếc điện thoại cho Thái Lan và Campuchia, để hỗ trợ họ đối thoại và giao tiếp nhằm giải quyết vấn đề một cách hòa bình.

Như vậy vẫn chưa rõ sao?

Chỉ thiếu một chút nữa là hét to: Hãy đến Viện Hòa giải Quốc tế để hòa giải!

Còn gì đẹp hơn, khi Viện Hòa giải Quốc tế vừa được thành lập được vài ngày, đã có ngay việc rất to tát để làm. Tốt hơn là cùng nhau chia sẻ cảnh đẹp của Đền Preah Vihear thay vì bắn nhau. Viện Hòa giải Quốc tế bỗng là đối trọng của Tòa án Công lí Quốc tế. Đây là một thể chế mới được thành lập bởi người anh cả, nếu các quốc gia không hài lòng với Tòa án Công lí Quốc tế do châu Âu và Hoa Kỳ kiểm soát, thì cứ tìm đến Viện Hoà giải Quốc tế của người anh cả, mọi thứ sẽ được giải quyết tốt đẹp.

Đây là trận chiến đầu tiên của anh cả trong việc thiết lập các quy tắc quốc tế mới!

Nhiều người sẽ cho rằng, Campuchia hiện đang cố gắng đưa vấn đề này ra Tòa án Công lí Quốc tế, thay vì tìm kiếm sự giúp đỡ từ Trung tâm Hòa giải Quốc tế! Thực ra đây là chiến lược quảng cáo tiên tiến nhất mà tôi từng thấy. Nếu không tạo nên sự kiện ầm ĩ, không dùng Campuchia và Thái Lan để bôi xấu Toà án Công lí Quốc tế, làm sao có ai biết đến Viện Hoà giải Quốc tế.

Tòa án Công lí Quốc tế hiện đang bị Thái Lan khinh miệt, đã bị và sẽ bị Thái Lan từ chối công nhận sau khi phán quyết, một toà như vậy sắp đến hồi kết thúc. Sau đó, Thái Lan và Campuchia hồ hởi kéo nhau đến Viện Hoà giải Quốc tế, tại đây người anh cả sắp xếp các dự án hợp tác, tăng cường quan hệ kinh tế song phương và đa phương, đặc biệt ưu tiên cho các dự án khai thác danh lam thắng cảnh như Đền Preah Vihear, vậy chẳng phải là quá tốt đẹp hay sao.

Thế giới sẽ nghĩ gì?

Thế giới sẽ nghĩ Viện Hoà giải Quốc tế cuả người anh cả vượt trội hơn nhiều so với Tòa án Công lí Quốc tế của Mỹ và phương Tây, điều đó mở ra một khoảng cách mới trong trật tự quốc tế giữa người anh cả so với bên kia là Châu Âu và Hoa Kỳ. Theo cách này, nhiều quốc gia tự nhiên sẽ tham gia vào trật tự mới dưới bàn tay anh cả, đương nhiên trật tự Âu Mỹ cũ sẽ bị phá hủy.

Nhưng đã có 2 điều rất đáng tiếc xảy ra.

Điều đáng tiếc đầu tiên, có lẽ là người lính Campuchia đã chết khi bắt đầu giao tranh, đáng lẽ súng chỉ bắn lên trời thì tự nhiên lại đi chĩa vào người lính. Điều đáng tiếc thứ hai là cuộc gọi giữa cô Paetongtarn và ngài Hun Sen bị tung lên mạng.

Sau đây, tôi đăng lại nguyên văn nội dung 2/3 cuộc gọi giữa Thủ tướng Thái Lan Paetongtarn và Chủ tịch Thượng viện Campuchia Hun Sen, cuộc gọi diễn ra ngày 17 tháng 6.

– Alo, chú Hun Sen có nghe thấy gì không?

– Rõ rồi cháu.

– Cháu hỏi thăm chú bây giờ thế nào, sức khoẻ có ổn không?

– Không có gì nghiêm trọng, sức khoẻ bình thường thôi, nhưng cũng gặp vài trục trặc nhỏ.

– Dạ, chú khoẻ là tốt rồi ạ! Cháu cũng mới nói với anh Watt về chuyện biên giới, anh ấy bảo rằng chú cũng mong Thái Lan được yên ổn và hoà bình, đúng không ạ. Bởi vì cháu không muốn để Angkor bị ảnh hưởng bởi những lời từ phía bên kia, tức là phe đối lập với chúng ta. Nếu nghe theo họ, như kiểu mấy người ở quân khu 2 chẳng hạn, đều là người của phe đối lập cả, lỡ nghe theo họ rồi, thì cháu không muốn để chú cảm thấy không vui hay giận dữ. Bởi vì thật sự chuyện đó không hề nằm trong ý định của phía cháu. Bây giờ, bên đó họ muốn tỏ ra cứng rắn, nên cứ nói ra những điều chẳng mang lại lợi ích gì cho đất nước. Nhưng thật ra, điều cháu mong muốn là sự yên ổn, giống như lúc trước khi xảy ra vụ va chạm ở khu vực biên giới thôi ạ. Cháu chỉ mong chú Hun Sen thông cảm cho cháu một chút, vì bây giờ ở Thái Lan người ta đẩy cháu sang làm Thủ tướng bên Campuchia hết rồi. Mà thật sự, nếu chú cần gì, chỉ cần nói với cháu một tiếng, cháu sẽ xem và sắp xếp lo liệu cho chú ngay ạ.

– Hiện tại, điều mà phía chúng tôi mong muốn là làm sao để tất cả các cửa khẩu biên giới được mở lại như bình thường, mong muốn của phía chúng tôi chỉ có vậy thôi. Vấn đề này là phía Campuchia chỉ hành động sau, chỉ sau khi Thái Lan ra lệnh phong toả khu vực, ban hành lệnh cấm, đóng biên giới và đặc biệt là đóng cửa khẩu Nakhon trước, thì Campuchia mới bắt đầu thực hiện các biện pháp đáp trả sau đó. Và trong chuyện này, Campuchia không thể hành động trước được vì đã thất vọng một lần, khi đã điều chỉnh lực lượng ở khu vực ngã ba với mong muốn tình hình ở khu vực biên giới sẽ trở lại bình thường. Nhưng cuối cùng, phía quân đội Thái Lan vẫn tiếp tục gia tăng sự hiện diện, khiến tình trạng đóng biên giới và đóng cửa khẩu tiếp diễn. Bây giờ, phía Campuchia đề nghị Thái Lan hãy mở lại toàn bộ các cửa khẩu trước và sau đó, tối đa là trong vòng 5 tiếng, Campuchia sẽ rút lại tất cả các lệnh cấm liên quan đến vận chuyển hàng hoá, trái cây, rau củ vào Campuchia, tức là sẽ huỷ toàn bộ những lệnh cấm đó.

– Thưa chú, bây giờ tình hình căng lắm ạ! Chính phủ cháu đang bị chỉ trích rất nặng, nhất là sau khi chú phát biểu chung với anh Hun Manet, nói rằng sẽ cắt nước, cắt điện này kia. Thật ra, chuyện đó cháu xin lỗi, vì báo chí quốc tế họ chỉ đang phân tích các bước, nếu có tình huống xảy ra, thì Thái Lan sẽ ứng phó thế nào thôi, chứ không phải là Thái Lan tuyên bố sẽ làm như vậy. Nhưng hiện giờ thì lại như thế, mọi thứ đã bị bóp méo hết, giống như người ta đang dựng kịch bản rồi thực hiện luôn rồi ạ. Thực sự là nên để cả hai bên cùng thống nhất, rồi cùng thông báo ra ngoài, rằng hai chính phủ đã cùng nhau đồng ý mở lại mọi thứ, đưa tình hình trở lại bình thường. Còn nếu cần, thì lấy hình ảnh anh Hun Manet và chị Pai Thông Tan, Thủ tướng Thái Lan. Dù là ai, miễn là cả hai bên đều cùng nhau thống nhất, thì sự việc mới quay về bình thường được ạ. Vì cháu biết là chú muốn cháu đăng bài phải không? Chị Ing cũng muốn đăng bài mà, nhưng nếu đăng thì phải là đăng thật, đăng khi hai bên cùng thống nhất rồi. Lúc đó cháu sẽ làm ngay. Cháu nói sao cũng được hết, để chú góp ý cũng được. Nhưng cháu nghĩ là chuyện này phải có sự đồng thuận của cả hai phía, vì bây giờ chị Ing đang bị công kích dữ lắm rồi, thưa chú.

– Nhưng phía chú thì rất muốn cho mọi thứ trở lại bình thường, còn phía bên đó thì không chịu làm. Phía chú đâu phải là bên đóng biên giới đâu, chính Thái Lan mới là bên đóng trước. Vậy thì tại sao phía bên đó lại không chịu mở, mà cũng không cần phải xin phép chú làm gì. Một khi bên ấy chịu phối hợp, thì Thủ tướng Hun Manet sẽ cho thực hiện ngay sau đó.

– Bên cháu thì đồng ý hết rồi thưa chú. Việc mở lại cửa khẩu, bên cháu có thể làm ngay, nhưng phải nói rõ là hai bên đã thống nhất với nhau rằng sẽ cùng mở, đúng không ạ? Vì nếu không làm như vậy, thì chị Ing sẽ bị thiệt. Chị Ing mà tuyên bố kiểu, thôi được rồi, bên Thái đồng ý mở hết, thì chị ấy sẽ bị công kích ngay. Vì bây giờ, mọi chuyện đã lan sang tới mức dân trong nước bắt đầu chỉ trích rồi đó ạ.

– Phía bên đó là người khởi xướng, phía bên đó là bên tạo ra vấn đề, rồi lại muốn giành thế thượng phong, muốn giành phần nói trước, muốn thể hiện mình. Nhưng không thể như thế được đâu. Không có chuyện đàm phán gì hết. Chuyện này thì bên đó phải hành động trước. Phía chú sẽ không đàm phán gì cả. Nhưng nếu phía bên đó cam kết rút lại lệnh đóng biên giới, thì chú đảm bảo chậm nhất là 5 tiếng sau chú sẽ đích thân xử lí, lấy đầu chú ra đảm bảo cũng được.

Trong cuộc điện đàm giữa Hun Sen và Petumtham, một số người cho rằng cô Petumtham đang hạ thấp địa vị của mình khi liên tục xưng hô “chú” và “cháu”, điều này làm mất đi lòng tự trọng và phẩm giá quốc gia của Petumtham.

Thực ra cách xưng hô này rất chuẩn mực.

Chuẩn mực là bởi, thứ nhất đây là cuộc gọi hoàn toàn riêng tư giữa hai cá nhân, thứ hai là gia đình cô Petumtham và ông Hun Sen quá thân thiết với nhau, như anh em trong nhà.

Hai gia đình này chơi với nhau từ năm 1992.

Có thể nói mối quan hệ giữa ông Hun Sen và ông Thaksin là tình bạn hiếm có, tình bạn vượt qua gian khổ, vượt qua núi sông và trở ngại về ý thức hệ. Một số người Campuchia và người Thái Lan còn nói rằng, hai người này giống nhau ở điểm “không hợp” với hoàng gia, Thaksin gần như đã lật đổ hoàng gia Thái Lan, Hun Sen đã từ lâu đã vô hiệu hoá hoàng gia Campuchia.

Khi ông Thaksin ra tù, ngay lập tức Hun Sen đến thăm, thời điểm ấy ông Thaksin không khỏe, tay phải bó bột. Con gái út của Thaksin chính là cô Paetongtarn Shinawatra đang giữ chức vụ Thủ tướng Thái Lan bây giờ, lúc nào cô cũng đi cùng hai người đàn ông lớn tuổi.

Khi ông Hun Sen tổ chức sinh nhật vào ngày 5 tháng 8 năm 2023, ông Thaksin và cô Yingluck cũng đến dự và ngủ lại ở nhà nhà Hun Sen một đêm, rồi rời đi sau bữa sáng ngày 6 tháng 8. Trong tiệc sinh nhật, ông Hun Sen còn dặn con trai là Thủ tướng Hun Manet, rằng phải thường xuyên liên lạc trò chuyện với gia đình ông Thaksin. Thực tế là, trước và sau khi ông Thaksin bị quân đội Thái Lan lật đổ, thì Hun Sen luôn nhờ ông làm cố vấn cho đất nước Campuchia, điều này khiến quân đội Thái Lan rất bất mãn với ông Thaksin.

Với mối quan hệ giữa hai gia đình như vậy, thì việc cô Petumtham gọi điện riêng cho ông Hun Sen rồi xưng hô chú – cháu, dùng giọng điệu của một đứa trẻ nói chuyện với cha chú, là hoàn toàn phải phép, văn minh và lịch lãm./.